MANI

Tôi vẫn hay khuyến khích các thân chủ của mình là đừng suy nghĩ tích cực (positive thinking), thay vào đó hãy SUY NGHĨ THỰC TIỄN (realistic thinking). Tôi không tin vào những hiệu quả trị liệu lâu dài của việc suy nghĩ tích cực, bởi đã có tích cực thì sẽ có tiêu cực và nền tảng bên dưới của suy nghĩ tích cực chính là suy nghĩ lưỡng cực (dualistic thinking). Nếu hôm này đẹp trời, cảm thấy vui vẻ, bạn có thể nghĩ rất nhiều thứ tích cực về bản thân, thì ngày mai, khi trời mưa ảm đạm, toàn thân ê mỏi, bạn cũng sẽ nghĩ được những thứ tiêu cực nhất về bản thân. Tất cả các tôn giáo lớn đều chỉ ra rằng suy nghĩ lưỡng cực là nền tảng của mọi khổ đau, của niềm vui và nỗi buồn, của thiện và ác.

Mọi suy nghĩ đều được hình thành dựa trên trận chiến của các khái niệm đối nghịch. Nếu nói “người này hoặc người kia cao” thì ý của ta là “anh ấy không thấp”. Nếu nói rằng “chúng tôi đang đi vào” thì ý của ta là “chúng tôi đang không đi ra”. Nếu nói rằng mình đang vui thì ta cũng đang khẳng định rằng mình không buồn, v.v. Các vấn đề của cuộc sống chỉ là các dạng thức tinh thần với hai cực: tích cực và tiêu cực. Tâm trí tạo ra và duy trì các vấn đề…

– S.A.W

Vậy suy nghĩ thực tiễn là thế nào?

“Các bạn đã bao giờ quan sát thấy những viên đá bên đường tỏa sáng và tinh khiết như thế nào sau một cơn mưa xối xả chưa? Người ta chỉ có thể thán phục mà thốt lên ‘Ồ!’” 

Trích “The Buddhist Sects of Japan, Vol. 84” bởi E Steinilber-Oberlin và Kuni Matsuo, 1938.

Cái “Ồ” ở đây là một hành động và suy nghĩ thực tiễn. Cụ thể hơn là gì, về mặt cảm xúc, tôi cảm nhận được những gì đang diễn ra ở bên trong khi nhìn thấy một viên đá với vẻ đẹp như vậy, về mặt suy nghĩ, tôi không thể nói gì hơn, bàn gì hơn về vẻ đẹp này. Vậy thì tôi chỉ có thể “ồ”, và cảm nhận toàn bộ trạng thái cảm xúc đang hiện diện của tôi.

Khi đang có một cơn đau mỏi dữ dội trong đầu. Cách suy nghĩ tích cực sẽ là: “không sao đâu, mình sẽ ổn thôi”. Một suy nghĩ tiêu cực sẽ là “sao tự nhiên lại đau thế này, hay là mình đang bị ung thư não“. Vậy suy nghĩ thực tiễn trong trường hợp này sẽ là gì: “ok, mình đang cảm nhận được sự nặng của đầu, cảm giác như hai bên thái dương đang bị co ép lại, cảm giác như đang có hàng nghìn cái kim đang châm vào đỉnh đầu.” Suy nghĩ thực tiễn đến từ việc nhận diện và hiện diện hoàn toàn với thực tiễn, thực tại đang diễn ra. Không thêm, không bớt. Không bôi đen cũng không bôi hồng.

Khi suy nghĩ một cách thực tiễn, hành động của chúng ta cũng mang tính thực tế rất cao bởi nó được neo trong thực tại. Ví dụ trong trường hợp đau đầu nói trên, khi suy nghĩ thực tiễn là ý thức rõ ràng về những gì đang diễn ra, trước hết, chúng ta ý thức được rõ ràng về tình trạng của mình. Chúng ta có thể đi khám, kiểm tra. Nếu nó là những trạng thái đã quen thuộc, chúng ta có thể tự điều trị theo kinh nghiệm. Theo cách suy nghĩ thực tiễn, chúng ta không bị huyễn hoặc, thờ ơ với tình trạng của mình. Chúng ta cũng không quá hoảng loạn và “đổ dầu thêm lửa” và tình trạng của mình.

Sáng nay tôi gặp một thân chủ, trong buổi gặp thân chủ của tôi có đề cập về việc con gái của chị cảm thấy buồn vì bị bố mang ra so sánh với người khác bằng một câu “con học quá kém”. Tôi hỏi thân chủ của mình, “trong trường hợp này, một suy nghĩ và hành động thực tiễn với con sẽ là thế nào?”

Trong trường hợp trên, ví dụ của một suy nghĩ và hành động thực tiễn:

• đầu tiên sẽ là ghi nhận cảm xúc của con: “mẹ thấy là con đang rất buồn vì câu nói của bố”. Cảm xúc là thứ không thể chối bỏ, nó là thực tại, khi suy nghĩ thực tiễn, chúng ta không thể nào chối bỏ cảm xúc. Bạn cũng có thể nói một câu để ghi nhận với con rằng khi một người nói như thế, việc buồn, ấm ức hay khóc là một điều rất tự nhiên và hợp lý: “nếu ai nói với mẹ một câu như thế, mẹ cũng sẽ rất buồn.”
• Tiếp theo, bạn cũng sẽ hướng con đến những suy nghĩ thực tiễn. “Bố nói như thế có đúng không? Để xem nào, tuần trước con được 6 điểm văn, hôm qua con được 9 điểm toán, hôm nay con được 7 điểm tiếng anh. ” Đấy là thực tế, là thực tiễn. Bạn sẽ chỉ đưa ra những suy nghĩ thực tiễn mà không phán xét. Bạn cũng có thể đưa ra những so sánh với chính con, để có những mục tiêu học tập, ví dụ như “điểm tiếng anh của con thấp hơn so với học ký trước, con thấy sao? Nhưng điểm toán của con đang tiến bộ lên rất nhiều.”

Như vậy việc bố “vơ đũa cả nắm” và nói rằng “con học rất kém” là một cách suy nghĩ tiêu cực. Khi học cách suy nghĩ thực tiễn, bạn sẽ ý thức được nhiều hơn về thực tại, về những gì đang diễn ra. Bạn cũng giúp những người khác neo lại về thực tại.

Chúc các bạn luôn ở đây nhé. Hãy nói không với suy nghĩ tích cực. Thay vì đó, hãy suy nghĩ thực tiễn.

M.N