MANI

“Trước hết, bạn phải nhớ rằng có hai loại nghệ thuật hoàn toàn khác nhau – nghệ thuật khách quan và nghệ thuật chủ quan. Tất cả những gì bạn biết, những gì bạn gọi là nghệ thuật, là nghệ thuật chủ quan, đó là điều mà tôi không coi là nghệ thuật bởi vì chỉ có nghệ thuật khách quan mớ là nghệ thuật.

Rất khó để định nghĩa những gì tôi gọi là nghệ thuật khách quan vì bạn hay gán cho nghệ thuật chủ quan những đặc tính của nghệ thuật khách quan, và thứ hai là khi chiêm ngưỡng một tác phẩm nghệ thuật khách quan chúng ta hay đánh đồng nó với các tác phẩm nghệ thuật chủ quan.

Tôi sẽ cố gắng làm rõ ý tưởng của mình. Bạn thường nói – một nghệ sĩ sáng tạo. Tôi chỉ nói điều này khi liên quan đến nghệ thuật khách quan. Đối với nghệ thuật chủ quan thì tác phẩm đó ‘được tạo ra.’ Bạn không phân biệt giữa hai việc này, nhưng toàn bộ sự khác biệt nằm ở đây. Hơn nữa, bạn gán cho nghệ thuật chủ quan một thuộc tính không thay đổi, tức là bạn nghĩ mọi người sẽ có cùng một phản ứng khi xem các tác phẩm nghệ thuật chủ quan. Bạn nghĩ, chẳng hạn, rằng một bản nhạc trong đám tang sẽ gợi lên trong mỗi người những cảm giác buồn và trang nghiêm và rằng bất kỳ bản nhạc khiêu vũ nào, chẳng hạn như một bản komarinsky, sẽ gợi lên những suy nghĩ vui vẻ. Nhưng trên thực tế, điều này hoàn toàn không phải như vậy. Mọi thứ đều phụ thuộc vào việc liên tưởng của từng người, từng ngữ cảnh. Ví dụ như vào một ngày mà một tai họa lớn đã xảy ra với tôi và tôi nghe một giai điệu vui vẻ lần đầu tiên thì sau này cứ mỗi lần nghe giai điệu này, nó sẽ gợi lên trong tôi những suy nghĩ buồn bã. Và nếu vào một ngày khi đang rất hạnh phúc, tôi nghe một bản nhạc buồn, bản nhạc này sẽ luôn gợi lên những suy nghĩ hạnh phúc. Và cũng như vậy với mọi thứ khác.

Sự khác biệt giữa nghệ thuật khách quan và nghệ thuật chủ quan là ở chỗ, trong nghệ thuật khách quan, người nghệ sĩ thực sự ‘sáng tạo,’ tức là họ làm những gì mình dự định và đưa vào tác phẩm của mình bất kỳ ý tưởng và cảm xúc nào họ muốn đưa vào. Và tác động của một tác phẩm khách quan lên con người là hoàn toàn rõ ràng; họ sẽ, tất nhiên mỗi người theo cấp độ của mình, nhận được những ý tưởng và cảm xúc giống như nghệ sĩ muốn truyền đạt cho họ. Không có gì là tình cờ trong việc sáng tạo hay trong ấn tượng của nghệ thuật khách quan.

Trong nghệ thuật chủ quan, mọi thứ đều là tình cờ. Người nghệ sĩ, như tôi đã nói, không sáng tạo; với họ, tác phẩm đó ‘tự tạo ra chính nó.’ Điều này có nghĩa là người nghệ sĩ bị đồng nhất với sức mạnh của ý tưởng, suy nghĩ, và tâm trạng mà họ không ý thức được và không kiểm soát được. Những yếu tố này điều khiển người nghệ sĩ, và chúng biểu hiện theo một hình thức này hay khác. Và khi những tác phẩm chủ quan được tạo ra dưới hình thức này hay hình thức kia, thì nó cũng tình cờ làm cho người xem hành động theo cách này hay cách khác tùy thuộc vào tâm trạng, sở thích, thói quen và bản chất của cuộc sống máy móc mà họ đang sống. Và cứ thế. Không có gì không thay đổi; không có gì rõ ràng ở đây. Trong nghệ thuật khách quan không có gì là không rõ ràng. … Tôi đánh giá công trình nghệ thuật bằng năng lượng ý thức tỉnh thức của nó và bạn đánh giá nó bằng vô thức của nó. Chúng ta không thể hiểu nhau. Một tác phẩm nghệ thuật khách quan nên là một cuốn sách như bạn gọi nó; sự khác biệt duy nhất là người nghệ sĩ truyền đạt ý tưởng của mình không trực tiếp qua lời nói hay từ ngữ, mà qua những cảm xúc nhất định mà họ gợi lên một cách có ý thức và theo một trật tự, biết chính xác mình đang làm gì và tại sao mình lại làm điều đó. … các nguyên tắc phải được hiểu. Nếu bạn nắm bắt được các nguyên tắc, bạn sẽ có thể tự trả lời những câu hỏi này. Nhưng nếu bạn không nắm bắt được chúng, không có gì tôi nói sẽ giải thích được gì cho bạn. Đây chính là điều tôi muốn nói – họ sẽ nhìn bằng mắt mà không nhận thức được, nghe bằng tai mà không hiểu được.

Tôi chỉ đưa ra một ví dụ duy nhất – âm nhạc. Âm nhạc khách quan hoàn toàn dựa trên các ‘quãng tám nội tại.’ Và nó có thể đạt được không chỉ kết quả tâm lý rõ ràng mà còn kết quả vật lý cụ thể. Có thể có loại nhạc khiến nước đóng băng. Có thể có loại nhạc khiến con người chết ngay lập tức. Huyền thoại Kinh Thánh về sự phá hủy bức tường Jericho bằng âm nhạc chính xác là một huyền thoại về âm nhạc khách quan. Âm nhạc thông thường, không kể loại nào, sẽ không phá hủy được một bức tường, nhưng âm nhạc khách quan thực sự có thể làm được. Và không chỉ có thể phá hủy mà còn có thể xây dựng. Trong huyền thoại về Orpheus có ám chỉ về âm nhạc khách quan, vì Orpheus đã truyền đạt kiến thức qua âm nhạc. Âm nhạc của những người thổi sáo dụ rắn ở phương Đông là một hướng tới âm nhạc khách quan, tất nhiên rất nguyên thủy. Rất thường nó chỉ là một nốt kéo dài, chỉ tăng giảm rất nhẹ; nhưng trong nốt nhạc đơn này, những ‘quãng tám nội tại’ đang diễn ra liên tục và các giai điệu của ‘quãng tám nội tại’ không thể nghe được bằng tai nhưng được cảm nhận bởi trung tâm cảm xúc. Và con rắn nghe âm nhạc này, hoặc nói chính xác hơn, nó cảm nhận âm nhạc này, và nó vâng lời âm nhạc. Cùng một loại nhạc, chỉ phức tạp hơn một chút, và con người sẽ tiếp nhận được những thông điệp từ âm nhạc.

Vì vậy, bạn thấy rằng nghệ thuật không chỉ là một ngôn ngữ mà còn là điều gì đó lớn hơn nhiều. Và nếu bạn kết nối những gì tôi vừa nói với những gì tôi đã nói trước đó về các cấp độ khác nhau của sự tồn tại của con người, bạn sẽ hiểu những gì được nói về nghệ thuật. Nghệ thuật khách quan đòi hỏi ít nhất là những ánh sáng của ý thức khách quan; để hiểu đúng ánh sáng này và sử dụng chúng một cách đúng đắn, một sự thống nhất nội tại là cần thiết và đòi hỏi một người phải kiểm soát bản thân một cách mạnh mẽ.”

– Gurdjieff

Trên đây là trích đoạn một bài viết của Gurdjieff về nghệ thuật khách quan. Bài viết này giới thiệu một sô bản nhạc Gurdjieff viết cùng với nhà De Hartmann. Gurdjieff đã viết những bản nhạc như một cách để đánh thức sự nhạy cảm trong cảm xúc, để gợi lên ở mức độ sâu hơn của thế giới nội tâm người nghe, những câu hỏi và ý nghĩa vượt qua lời nói. Và, có lẽ, trong việc hòa tan những rào cản được tạo ra bởi tâm trí và những điều kiện, những âm thanh này có thể đưa người nghe đến gần hơn với bản chất thiết yếu của chính mình.

Âm nhạc của Gurdjieff là một phần của toàn bộ giáo lý của ông, một phần của cách ông chọn để truyền đạt trí tuệ cổ xưa và vĩnh cửu của phương Đông dưới một hình thức tương ứng với nhu cầu và chủ quan của phương Tây. Để tiếp cận khả năng nhận nó có thể đòi hỏi sự phát triển của một cách nghe mới, một cách mà phát sinh từ sự phát triển hài hòa của cơ thể, trí óc và cảm xúc, đó là mục tiêu của giáo lý của Gurdjieff.

https://open.spotify.com/album/2j51awurPD6ZDE0JdRliUc?si=0MPYiLzfQtKVY94ecm4Fmg