MANI

(Viết dựa trên chương 4: ‘Understanding mind control” trong cuốn “Combating cult mind control” của Steven Hassan)

Bốn Thành Phần Kiểm Soát Tâm Trí đề cập tới việc hiểu biết về kiểm soát tâm trí thông qua việc phân tích ba thành phần mà nhà tâm lý học Leon Festinger mô tả trong “thuyết bất hoà nhận thức” – kiểm soát hành vi, kiểm soát suy nghĩ và kiểm soát cảm xúc. Mỗi thành phần có tác động mạnh mẽ lên các thành phần kia. Khi thay đổi một thì các thành phần khác sẽ thay đổi theo. Và nếu thay đổi cả ba yếu tố hành vi, suy nghĩ và cảm xúc, thì một người sẽ bị kiểm soát hoàn toàn. Tuy nhiên, qua kinh nghiệm nghiên cứu về các giáo phái dị giáo thì còn có một thành phần quan trọng khác đó là kiểm soát thông tin. Nếu bạn kiểm soát thông tin mà một người tiếp nhận, bạn sẽ hạn chế khả năng tự do suy nghĩ của họ. Trong rất nhiều giáo phái, giáo chủ thường không khuyến khích thành viên tìm hiểu các giáo lý khác, hoặc cho họ tìm hiểu nhưng phủ đầu bằng nhiều chiêu trò kiểm soát suy nghĩ.

“Thuyết bất hoà nhận thức” của Festinger giải thích rằng khi có sự thay đổi trong suy nghĩ, cảm xúc, hoặc hành vi đi ngược lại với hai yếu tố còn lại, xung đột sẽ xảy ra. Một người chỉ có thể chịu đựng được đến một mức độ nhất định sự không nhất quán giữa suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của mình. Festinger cho rằng nếu bất kỳ một trong ba thành phần này thay đổi, hai thành phần còn lại sẽ thay đổi để giảm bớt sự bất hòa.

Kiểm soát hành vi

Kiểm soát hành vi liên quan đến việc điều chỉnh thực tế vật lý của một cá nhân. Điều này bao gồm việc kiểm soát môi trường của họ, như nơi họ sống, quần áo họ mặc, thức ăn họ ăn, lượng giấc ngủ họ nhận được, cũng như công việc, nghi lễ, và các hành động khác mà họ thực hiện.

Trong các giáo phái, hành vi thường được kiểm soát bằng cách yêu cầu mọi người hành động theo nhóm. Các thành viên thường ăn cùng nhau, học cùng nhau, có cuộc họp nhóm, và đôi khi ngủ chung trong cùng một phòng. Cá nhân bị coi thường. Có thể sẽ có một “bạn đồng hành” cố định hoặc được đặt trong một nhóm nhỏ gồm vài thành viên.

Mỗi ngày có một khoảng thời gian đáng kể được dành cho các nghi lễ giáo phái hoặc học nhóm hoặc sinh hoạt cùng nhóm. Các thành viên cũng thường được giao để hoàn thành các mục tiêu và nhiệm vụ cụ thể, do đó hạn chế thời gian rảnh và hành vi của họ. Trong một số nhóm, thành viên phải xin phép từ giáo chủ để làm những việc quan trọng trong cuộc sống cá nhân. Những giáo chủ tinh vi thường cho thành viên cảm giác họ được tự do bằng cách ngầm gieo rắc những mặc cảm về tội lỗi để thâu tóm hành vi của họ. Trong một số nhóm, thành viên bị phụ thuộc về tài chính đến nỗi lựa chọn hành vi tự động bị thu hẹp. Một thành viên phải xin tiền xe bus, tiền mua quần áo, hoặc xin phép để tìm việc làm.

Kiểm Soát Tư Duy

Kiểm soát tư duy là việc định hình quan điểm và cách suy nghĩ của thành viên trong nhóm sao cho họ chấp nhận và nội tâm hóa giáo lý của nhóm. Các nhóm thường sử dụng ngôn ngữ đặc biệt và các kỹ thuật ngăn chặn tư duy để giữ cho tâm trí của thành viên tập trung vào mục tiêu của nhóm.

Trong những giáo phái toàn diện, giáo lý được coi là “sự thật” duy nhất, được coi là bản đồ chỉ đường cho hiện thực. Các nhóm thường khẳng định giáo lý của họ được chứng minh một cách khoa học và có câu trả lời cho mọi vấn đề.

Ngoài ra, giáo phái thường sử dụng ngôn ngữ tải điểm (loaded language), nghĩa là ngôn ngữ có chứa những khái niệm mà chỉ có thành viên trong nhóm mới hiểu. Điều này tạo ra một bức tường vô hình giữa người trong nhóm và người ngoài, khiến cho thành viên cảm thấy đặc biệt.

Một phần quan trọng của kiểm soát tư duy là huấn luyện thành viên cách chặn thông tin phê phán nhóm. Các thành viên được dạy cách bảo vệ bản thân trước những thông tin tiêu cực bằng cách sử dụng kỹ thuật ngăn chặn tư duy, như cầu nguyện, đọc kinh, thiền định, hoặc hát. Điều này giúp họ ngăn chặn những suy nghĩ tiêu cực và tập trung vào mục tiêu của nhóm.

Kiểm Soát Cảm Xúc

Kiểm soát cảm xúc là việc thao túng và hạn chế phạm vi cảm xúc của một người. Tội lỗi và nỗi sợ là những công cụ cần thiết để kiểm soát người khác. Nhóm thường tận dụng cảm giác tội lỗi về qúa khứ, tội lỗi về bản thân, và tội lỗi về những hành vi trong xã hội để kiểm soát người khác.

Nỗi sợ cũng được sử dụng để gắn kết thành viên trong nhóm. Một mặt, nhóm tạo ra một kẻ thù bên ngoài đang ngăn cản họ. Mặt khác, thành viên sợ bị phát hiện và trừng phạt bởi giáo chủ. Cảm giác sợ hãi này thường được củng cố thông qua những câu chuyện kinh hoàng về những điều tồi tệ sẽ xảy ra với những người rời bỏ nhóm. Ví dụ như thành viên các nhóm thường có những vật bảo hộ đeo kèm như dây đỏ, vòng hộ mệnh, v.v… và các thành viên thường kể các câu chuyện kinh động khi họ bị mất các vật bảo hộ khiến các thành viên khác sợ hãi khi nghĩ đến việc bỏ vật bảo hộ và một cách vô thức là bỏ nhóm.

Sự kiểm soát cảm xúc có thể dẫn đến việc biến đổi ý nghĩa của cảm xúc. Ví dụ, hạnh phúc có thể được định nghĩa là gần gũi với giác ngộ, với Thượng đế, và nếu Thượng đế không hạnh phúc thì cách để hạnh phúc là phải chịu khổ. Trong trường hợp này, hạnh phúc bao gồm việc chịu đựng khó khăn để tiến gần hơn với giác ngộ hay thượng đế.

Kiểm Soát Thông Tin

Kiểm soát thông tin là thành phần cuối cùng của kiểm soát tâm trí. Thông tin là nguyên liệu mà chúng ta sử dụng để giữ cho tâm trí hoạt động đúng cách. Khi một người bị tước đoạt thông tin cần thiết để đưa ra những quyết định chính xác, họ sẽ không thể làm như vậy. Những người bị mắc kẹt trong các giáo phái có tính hủy hoại bởi vì họ không chỉ bị từ chối tiếp cận thông tin quan trọng mà còn thiếu cơ chế nội tại hoạt động đúng đắn để xử lý thông tin đó. Sự kiểm soát thông tin này gây ra tác động mạnh mẽ và thảm hại.

Trong nhiều giáo phái, thành viên ít khi tiếp cận các tờ báo, tạp chí, TV, và radio không thuộc giáo phái. Một phần vì họ bận rộn đến mức không có thời gian rảnh. Khi họ đọc, chủ yếu là tài liệu tuyên truyền do giáo phái sản xuất hoặc tài liệu đã bị kiểm duyệt để “giúp” thành viên tập trung.

Kiểm soát thông tin cũng được mở rộng đến mọi mối quan hệ. Thành viên một cách vô thức thường theo dõi lẫn nhau và báo cáo hoạt động hoặc nhận xét không phù hợp của các thành viên cho giáo chủ. Quan trọng nhất, mọi người được bảo vệ một cách vô hình để tránh tiếp xúc với cựu thành viên hoặc những người phê phán nhóm bằng cách được tuyên truyền rằng họ là những người vô ơn, chống đối và phá vỡ tăng đoàn. Những người có thể cung cấp nhiều thông tin nhất là những người cần phải bị tránh xa.

Kiểm soát thông tin là một khía cạnh quan trọng mà các giáo phái thường sử dụng để kiểm soát tâm trí. Bằng cách hạn chế thông tin mà một cá nhân có quyền tiếp cận, giáo phái có thể kiểm soát những gì người đó nghĩ và cảm nhận. Điều này có thể dẫn đến việc người đó không nhận ra hoặc không chấp nhận bằng chứng nào chống lại niềm tin của giáo phái.

Suy ngẫm

Những kỹ thuật này có thể được kết hợp và vi chỉnh bởi giáo chủ để tạo ra một hệ thống kiểm soát tâm trí hiệu quả. Đối tượng của kiểm soát tâm trí thường không nhận ra rằng họ đang bị kiểm soát, và thay vào đó tin rằng họ đang làm theo ý muốn tự nguyện của mình.

Nội dung tiếp theo: Giáo phái – 3 cách kiểm soát tâm trí