MANI

Trích lược và dịch từ sách “The body keeps the score”

Nhiều người bị sang chấn tâm lý dường như tìm kiếm những trải nghiệm mà hầu như chúng ta sẽ cảm thấy ghê tởm. Các thân chủ của tôi thường than phiền về một cảm giác trống rỗng và buồn chán khi họ đang không tức giận, trong tình trạng căng thẳng hoặc đang tham gia vào một hoạt động nguy hiểm nào đó.

Chấn động không lối thoát

Tôi bắt đầu tìm hiểu một nghiên cứu về cảm giác “bất lực” ở động vật. Trong thí nghiệm này, các nhà khoa học lặp đi lặp lại việc giật điện một số các con chó bị mắc kẹt trong các chuồng khóa. Thí nghiệm này được gọi là “những chấn động không lối thoát”. Sau khi thực hiện một vài đợt giật điện, các nhà nghiên cứu mở cửa chuồng và tiếp tục cho chó bị giật điện. Nhóm các con chó không bao giờ bị giật điện đã chạy trốn ngay lập tức, nhưng những con chó trước đây đã bị chấn động qua việc giật điện không hề cố gắng chạy trốn, ngay cả khi cửa đã mở rộng – chúng chỉ nằm ở đó, rên rỉ và đại tiện. Cơ hội trốn thoát không nhất thiết làm cho động vật hoặc người bị chấn thương đưa ra quyết định chọn con đường tự do.

Giống như những con chó trong thí nghiệm của Maier và Seligman, nhiều người bị chấn thương tâm lý chỉ đơn giản từ bỏ việc khỏi nó. Thay vì mạo hiểm thử các lựa chọn mới, họ vẫn bị mắc kẹt trong nỗi sợ hãi đã từng trải qua. Những gì các nhà khoa học đã làm với những con chó đáng thương đó chính xác là những gì đã xảy ra với những thân chủ bị sang chấn của tôi. Họ cũng đã phải đối mặt với ai đó (hoặc cái gì đó) đã gây ra những trải nghiêm kinh khủng cho họ – một cú sốc mà họ không có cách nào để trốn thoát. Hầu hết họ đều bị mắc kẹt hoặc bị tê liệt, không thể hành động để tránh những điều tất yếu đó. Phản ứng chiến đấu/chạy trốn của họ đã bị đóng băng hoàn toàn, và kết quả là họ hoảng loạn hoặc là suy sụp.

Việc này làm tôi suy nghĩ về những thân chủ bị bạo hành gia đình mà vẫn tiếp tục trở về nhà để bị tổn thương một lần nữa. Phải chăng những người bị chấn thương tâm lý chỉ biết tìm kiếm nơi trú ẩn trong những gì quen thuộc thôi hay sao? Nếu đúng vậy thì tại sao, và liệu có thể giúp họ trở nên thích nghi với những nơi và hoạt động an toàn mới và thú vị không?

Nghiện khổ đau – Tại sao?

Freud có một thuật ngữ gọi là: “Buộc phải lặp lại”. Ông và nhiều học trò của mình cho rằng việc một người cứ liên tục lâm vào những hoàn cảnh khốn khổ trong cuộc sống là một nỗ lực vô thức để kiểm soát một tình huống đau đớn và cuối cùng thì có thể giúp họ đến giải quyết được tình huống đó. Tuy nhiên, không có bằng chứng nào cho lý thuyết đó – sự lặp lại chỉ dẫn đến đau khổ và sự căm hận. Nhưng tại sao các thân chủ của tôi, lại cứ lặp đi lặp lại những tình huống trái ngang trong cuộc đời của họ?

Mark Greenberg và tôi đã quyết định tìm hiểu thêm về các yếu tố thu hút – những thứ thu hút chúng ta, thúc đẩy chúng ta và khiến chúng ta cảm thấy mình đang được sống. Thông thường, các yếu tố thu hút được thiết kế để khiến chúng ta cảm thấy tốt hơn. Vậy tại sao lại có nhiều người bị hút vào những tình huống nguy hiểm hoặc đau đớn? Cuối cùng chúng tôi tìm thấy một nghiên cứu giải thích tại sao các hoạt động gây sợ hãi hoặc đau đớn lại có thể trở thành những trải nghiệm thú vị.

Trong những năm 1970, Richard Solomon, trường Đại học Pennsylvania, đã cho thấy rằng cơ thể của chúng ta học cách thích nghi với tất cả các tác nhân. Chúng ta có thể nghiện thuốc giải trí vì chúng khiến chúng ta cảm thấy khá hơn ngay lập tức. Nhưng các hoạt động như tắm xông hơi, chạy marathon hoặc nhảy dù, ban đầu gây ra khó chịu và thậm chí khiếp sợ, cuối cùng có thể trở thành những trải nghiệm rất thú vị. Sự thích nghi dần này cho thấy rằng một sự cân bằng hóa học mới đã được thiết lập trong cơ thể, để người chạy marathon, ví dụ, có cảm giác khấn khích và hào hứng khi đẩy cơ thể đến giới hạn.

Ở giai đoạn này, giống như nghiện ma túy, chúng ta bắt đầu khao khát các hoạt động đó. Dần dần, chúng ta nghiện các cảm giác mà các hoạt động đó mang lại. Lý thuyết này có thể giải thích tại sao một số người thuê ai đó để đánh họ, hoặc dùng thuốc lá đốt vào da của mình, hoặc tại sao một số người lại thích ở trong một mối quan hệ với những người làm tổn thương họ. Sợ hãi và khó chịu, ở một cách lệch lạc, có thể biến thành niềm vui. Solomon giả thuyết rằng các hooc-môn endorphins – các hợp chất giống như morphine được não tiết ra khi đối mặt với căng thẳng – đóng vai trò quan trọng trong việc nghiện những tình huống khổ đau.

Mark Greenberg, Roger Pitman, Scott Orr và tôi đã quyết định hỏi tám cựu chiến binh Việt Nam liệu họ có sẵn lòng tham gia bài đánh giá về cảm giác đau khi xem một số đoạn phim. Đoạn phim đầu tiên chúng tôi trình chiếu là từ bộ phim Platoon của Oliver Stone với các hình ảnh bạo lực, và trong khi chiếu phim, chúng tôi đo thời gian các cựu chiến binh có thể chịu đựng khi nhúng tay phải vào một xô nước đá. Sau đó, chúng tôi lặp lại quá trình này với một đoạn phim yên bình (và đã bị lãng quên). Bảy trong số tám cựu chiến binh đã chịu đựng được nước đá và cảm giác đau đớn trong Platoon lâu hơn 30%. Sau đó chúng tôi tính toán được lượng giảm đau được tiết ra bởi việc xem 15 phút phim chiến tranh tương đương với việc tiêm 8 miligam morphine, khoảng cùng liều lượng một người sẽ nhận được trong phòng cấp cứu cho chứng đau ngực nặng.

Chúng tôi kết luận rằng giả thuyết “cảm xúc mạnh có thể giảm đau” là do kết quả của sự giải phóng các chất giống như morphine trong não. Điều này cho thấy rằng đối với nhiều người bị chấn thương tâm lý, việc tái tiếp xúc với stress có thể cung cấp một cách giảm đau.