MANI

Trích lược và dịch từ sách “The body keeps the score” – Chương 1

“Với một số người, cuộc đời dường như cứ thế diễn ra theo một cốt truyện, trong khi cuộc đời tôi đã có nhiều lần dừng lại và khởi đầu. Đó là điều mà  trauma gây ra. Nó làm gián đoạn cốt truyện. … Nó đến và sau đó cuộc sống lại tiếp diễn. Không ai chuẩn bị bạn cho điều đó.”

Những ám ảnh

Tôi gặp Tom, một cựu chiến binh hải quân Mỹ trong chiến tranh Việt Nam. Hôm đó là ngày quốc khánh Mỹ, anh đã ở lại văn phòng luật sau giờ làm ở trung tâm thành phố Boston, uống rượu và xem những bức ảnh cũ thay vì dành thời gian với gia đình. Tom biết từ kinh nghiệm của những năm trước rằng tiếng ồn, pháo hoa, sự nóng bức và buổi picnic ở vườn sau nhà chị gái, với cảnh quan lá cây dày đặc của mùa hè, tất cả những điều đó đều gợi lại ký ức về Việt Nam. Nó làm anh rất căng thẳng. Và khi tức giận, Tom sợ gần gia đình bởi anh gần như trở thành một con quái vật với vợ và hai con trai nhỏ. Tiếng ồn của các con làm Tom bực đến mức anh phải bỏ nhà để tránh làm hại các con. Chỉ có uống rượu đến khi mất ý thức hoặc lái chiếc Harley-Davidson với tốc độ nguy hiểm mới giúp anh ta bình tĩnh lại.

Buổi đêm lại là một màn tra tấn khác – giấc ngủ của anh luôn bị gián đoạn bởi những ác mộng về một cuộc tấn công bất ngờ, một đồng lúa ở Việt Nam. Tất cả các thành viên trong tiểu đoàn của anh ta đều bị giết hoặc bị thương. Những con ác mộng làm anh giật mình tỉnh giấc, hình ảnh những em bé Việt nam đã chết. Nó hãi hùng đến nỗi Tom không dám chợp mắt. Anh thường thức đến rạng sáng, uống rượu.

Khi kết thúc nhiệm kỳ, Tom được giải ngũ danh dự và điều anh muốn là quên đi Việt Nam. Anh đã làm chính xác như vậy. Anh đăng ký học đại học với chính sách hỗ trợ của Quân đội, tốt nghiệp trường luật, kết hôn với bạn gái cũ của mình ở trường trung học và có hai con trai. Nhưng những sang chấn không tha cho anh. Tom không thể có bất kỳ tình cảm thật sự nào cho vợ, mặc dù những lá thư của cô đã giúp anh sống sót giữa cơn điên cuồng của rừng nhiệt đới. Tom tiếp tục sống một cuộc sống bình thường, hy vọng bằng cách giả vờ anh sẽ học được cách trở thành chính mình trước đây. Anh hiện có một công ty luật khá phát đạt và một gia đình hoàn hảo, nhưng anh cảm thấy mình không bình thường; anh cảm thấy như bên trong mình đã chết đi.

Ngày sau một đợt tấn công bất ngờ, Tom ở trong một trạng thái điên cuồng. Anh lần sang một ngôi làng láng giềng, giết chết các em nhỏ, bắn một nông dân vô tội và hiếp một phụ nữ Việt Nam. Sau đó, thực sự anh không còn tìm thấy một ý nghĩa nào cho việc trở về nhà nữa. Làm thế nào bạn có thể đối diện với người yêu của mình và nói với cô rằng bạn đã hiếp dâm một người phụ nữ giống như cô ấy, hoặc nhìn con trai của mình đi bước đầu tiên khi nhớ về đứa trẻ mà bạn đã giết chết? Sang chấn, cho dù nó là kết quả của điều gì đó đã xảy ra với bạn hay điều gì đó bạn đã làm, gần như luôn khiến cho mọi mối quan hệ tình cảm trở nên khó khăn. Sau khi đã trải qua một thứ gì đó không thể nói thành lời được, làm thế nào để bạn học cách tin tưởng lại vào bản thân hoặc bất kỳ ai khác? Hoặc ngược lại, làm thế nào bạn có thể hoàn toàn rộng mở cho một tình yêu sau khi bạn đã bị tàn phá một cách tàn bạo?

Thí nghiệm Rorschach – câu chuyện từ những đốm mực

Trong một nghiên cứu của mình, tôi cho các thân chủ làm một bài đánh giá Rorschach. Khác với các bài đánh giá yêu cầu câu trả lời cho các câu hỏi trực tiếp, các phản ứng với Rorschach gần như không thể giả tạo. Rorschach cho phép chúng ta quan sát cách con người xây dựng một hình ảnh tâm trí từ một tác nhân vô nghĩa: một đốm mực. Bởi vì con người là những sinh vật tạo nên ý nghĩa, chúng ta có xu hướng tạo ra một hình ảnh hoặc câu chuyện nào đó từ những đốm mực đó, giống như khi chúng ta nằm nghỉ trên cánh đồng vào một ngày hè đẹp và thấy hình ảnh trong những đám mây bay trên trời. Những gì mà một người tạo ra từ những đốm mực này có thể cho chúng ta biết nhiều về cách tư duy của họ.

Khi nhìn thấy thẻ thứ hai trong bài kiểm tra Rorschach, Bill, một cựu chiến binh trong chiến tranh Việt Nam, kêu lên kinh hoàng: “Đây là đứa bé mà tôi thấy bị nổ tung ở Việt Nam. Ở giữa, bạn thấy thịt cháy, những vết thương và máu bắn ra khắp nơi.” Ông thở hổn hển và mồ hôi đổ trên trán. Ông rơi vào tình trạng hoảng loạn tương tự như lúc đầu khi đến phòng khám của Bộ cựu chiến binh. Mặc dù đã được nghe những cựu chiến binh mô tả về những hồi ức đột ngột của họ, nhưng đó là lần đầu tiên tôi chứng kiến một hồi ức như vậy. Khi đó tại văn phòng của tôi, Bill rõ ràng đang nhìn thấy những hình ảnh giống như trước đây, ngửi được những mùi hương giống như trước đây và cảm nhận được những cảm giác thể chất giống như trước đó. Mười năm sau, khi nâng đứa bé chết trong tay một cách bất lực, Bill đang tái hiện lại nỗi đau trong phản ứng với một đốm mực.

Trải qua cơn hồi tưởng của Bill trực tiếp tại văn phòng đã giúp tôi nhận ra nỗi đau mà các cựu chiến binh thường xuyên trải qua và giúp tôi đánh giá lại tầm quan trọng của việc tìm ra một giải pháp. Sự kiện gây chấn động đó, dù có tàn khốc đến đâu, cũng có đoạn khởi đầu, đoạn giữa và hồi kết thúc, nhưng giờ đây tôi thấy rằng các cơn hồi tưởng có thể còn tồi tệ hơn. Bạn không bao giờ biết khi nào lại bị tấn công bởi những hồi ức này và bạn không có cách nào để biết khi nào chúng sẽ kết thúc.

Khi thử nghiệm Rorschach với 21 cựu chiến binh khác nhau, phản ứng của họ đều nhất quán: 16 trong số đó, khi nhìn thấy thẻ thứ hai, phản ứng như họ đang trải qua một ký ức chiến tranh. Chúng tôi học được từ những bài đánh giá Rorschach này rằng những người bị chấn thương có xu hướng nhìn mọi thứ qua lăng kính trauma của mình và gặp khó khăn trong việc giải mã những gì đang xảy ra xung quanh. Chúng tôi cũng học được rằng chấn thương ảnh hưởng đến trí tưởng tượng. Năm người không thấy gì trong những đốm mực đã mất khả năng để cho tâm trí của họ được chơi đùa. Nhưng cũng vậy, sáu mươi người khác cũng đã mất khả năng tưởng tượng, vì khi chỉ nhìn thấy các cảnh từ quá khứ trong những đốm mực đó, họ thể hiện sự không linh hoạt của tâm trí, là đặc điểm của trí tưởng tượng. Họ đơn giản chỉ lặp đi lặp lại một bộ phim cũ.

Trí tưởng tượng thực sự quan trọng trong cuộc sống. Nó cho chúng ta cơ hội tưởng tượng về những khả năng mới – đó là một bước đệm khởi đầu cần thiết để hiện thực hóa những hy vọng. Nó kích thích sự sáng tạo, giảm bớt sự chán nản, giảm nhẹ nỗi đau, tăng cường niềm vui và làm cho những mối quan hệ thân mật trở nên phong phú. Khi con người bị cuốn vào quá khứ một cách liên tục, họ mất đi trí tưởng tượng và sự linh hoạt tâm trí.

Các bài kiểm tra Rorschach cũng đã giúp chúng tôi hiểu được rằng những người sang chấn tâm lý nhìn thế giới một cách rất khác với mọi người. Đối với hầu hết chúng ta, một người đàn ông đi bộ trên đường chỉ đơn giản là một người đang đi dạo. Tuy nhiên, đối với nạn nhân của một vụ cưỡng hiếp, anh ta có thể nhìn thấy một người sắp tấn công vào mình và rơi vào trạng thái hoảng sợ. Một giáo viên nghiêm khắc có thể là một hình ảnh đáng sợ đối với một đứa trẻ bình thường, nhưng đối với một đứa trẻ bị cha dượng đánh đập, đó có thể đại diện cho một kẻ tra tấn và gây ra một cơn giận dữ hoặc bỏ chạy vì sợ hãi.

Một góc nhìn mới

Tôi cũng đã bắt đầu hiểu được rằng những hồi ức sang chấn ảnh hưởng đến những cảm nhận nội tại sâu sắc của chúng ta về thực tại và về bản chất của chúng ta. Chúng tôi đã hiểu được rằng sang chấn không chỉ là một sự kiện đã xảy ra vào một thời điểm trong quá khứ; nó khắc sâu trong tâm trí, não bộ và cơ thể.

Sang chấn làm thay đổi cách tâm trí và não bộ quản lý các cảm nhận. Nó thay đổi không chỉ cách chúng ta nghĩ, những thứ mà chúng ta nghĩ mà còn cả khả năng suy nghĩ. Chúng tôi khám phá ra rằng giúp những nạn nhân của sang chấn miêu tả được về những gì đã xảy ra với họ là rất ý nghĩa, nhưng không đủ. Việc kể lại câu chuyện không nhất thiết thay đổi các phản ứng vật lý và mức độ hormone cảnh giác tự động của cơ thể vẫn tăng cao, sẵn sàng cho việc bị tấn công hoặc bị xâm phạm bất cứ lúc nào.

Để thực sự thay đổi, cơ thể cần học được rằng nguy hiểm đã qua đi và bây giờ là lúc chúng ta sống trong hiện tại. Hành trình tìm kiếm đã giúp chúng tôi nhìn khác đi về cấu trúc của tâm trí và về quá trình chữa lành cho nó.